Misja Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) brzmi: „Skutecznie i efektywnie wspieramy działania na rzecz środowiska”. Obecnie motto to wydaje się być skutecznie realizowane przez strategię działania Funduszu na lata 2013–2016, z perspektywą do 2020 r. Obejmuje ona kilkanaście różnych programów mających na celu ochronę środowiska i gospodarki wodnej w Polsce – również przez wspieranie energooszczędnego budownictwa.
Jednym z programów na lata 2015–2020 jest program priorytetowy „Poprawa efektywności energetycznej. Część 1) LEMUR – Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej”. Jego celem jest zmniejszenie zużycia energii, co ma się przełożyć na zmniejszenie lub uniknięcie emisji dwutlenku węgla, w związku z projektowaniem i budową nowych energooszczędnych budynków użyteczności publicznej oraz zamieszkania zbiorowego. To obecnie jedyny program, któremu podlegają inwestycje polegające na projektowaniu i budowie, lub tylko budowie, nowych budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego.
Program ma być realizowany w latach 2015–2020, przy czym zobowiązania (rozumiane jako podpisywanie umów) będą podejmowane do 2018 r., a środki wydatkowane do 2020 r.
Dla kogo ten LEMUR?
Wydaje się, że najistotniejszą z zalet programu LEMUR jest możliwość odciążenia budżetu inwestora, dzięki skorzystaniu z dopłat w celu budowy budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego – szkoda tylko, że w ramach jednego programu.
Zgodnie z definicjami stosowanymi w zapisach programu, za budynki użyteczności publicznej uznać należy obiekty przeznaczone na potrzeby administracji publicznej, samorządowych osób prawnych, wymiaru sprawiedliwości, kultury, oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki, wychowania, opieki zdrowotnej, społecznej lub socjalnej i turystyki.
Budynki zamieszkania zbiorowego to obiekty przeznaczone do okresowego pobytu ludzi (szczególnie takie jak internaty i domy studenckie), a także budynki do stałego pobytu ludzi (domy dziecka, domy rencistów i inne obiekty wykorzystywane w celu wykonywania zadań publicznych), z wyłączeniem budynków, w których znajdują się mieszkania socjalne.
Nabór wniosków do programu odbywa się w trybie ciągłym. Mogą z nimi wystąpić:
- podmioty sektora finansów publicznych, z wyłączeniem państwowych jednostek budżetowych;
- samorządowe osoby prawne, spółki prawa handlowego, w których jednostki samorządu terytorialnego mają 100% udziałów lub akcji i które powołane są do realizacji zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego;
- organizacje pozarządowe, w tym fundacje i stowarzyszenia, a także kościoły i inne związki wyznaniowe, wpisane do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych oraz kościelne osoby prawne, które realizują zadania publiczne na podstawie odrębnych przepisów.
Dofinansowanie może nastąpić albo w formie dotacji, albo w formie pożyczki. Niewątpliwie zaletą LEMURA jest to, że wnioskodawca może ubiegać się o udzielenie łącznie dotacji i pożyczki lub tylko samej pożyczki. Dofinansowaniu nie podlegają przedsięwzięcia zakończone, tzn. takie, dla których wydano ostateczną decyzję o pozwoleniu na użytkowanie przed dniem złożenia wniosku do NFOŚiGW o dofinansowanie z programu LEMUR.
Dofinansowanie w formie dotacji
Wynosi ono do 20, 40 albo 60% kosztów wykonania i weryfikacji dokumentacji projektowej, w zależności od klasy energooszczędności projektowanego budynku. W przypadku osiągnięcia różnych klas energooszczędności dotyczącej zmniejszenia zapotrzebowania na energię użytkową (Eu) i zmniejszenia zapotrzebowania na energię pierwotną (Ep) przyjmuje się, że budynek osiągnął klasę energooszczędności wskazaną przez niższy osiągnięty parametr.
Wyróżnia się trzy klasy energooszczędności – A, B i C, w zależności od stopnia redukcji zapotrzebowania budynku na energię użytkową (Eu) i energię pierwotną (Ep), zgodnie z wartościami podanymi w poniższej tabeli.
Gdyby na etapie potwierdzenia efektu ekologicznego okazało się, że klasa energooszczędności budynku jest ostatecznie na niższym poziomie niż zakładano w umowie dotacji, różnica dofinansowania w formie dotacji pomiędzy klasą deklarowaną a faktycznie uzyskaną podlega zwrotowi, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach ustalonych w umowie o dotację.
W przypadku nieuzyskania na etapie potwierdzenia efektu ekologicznego przynajmniej klasy C energooszczędności budynku, cała udzielona dotacja podlega zwrotowi, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach ustalonych w umowie o dotację z beneficjentem programu LEMUR.
Budowa, na którą udzielono dofinansowania w ramach programu, musi rozpocząć się w terminie dwóch lat od dnia, w którym decyzja o pozwoleniu na budowę stała się ostateczna. Gdyby tak się nie stało, wnioskodawca obowiązany jest do zwrotu wypłaconej kwoty dotacji, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach ustalonych w umowie o dotację.
Dofinansowanie w formie pożyczki
W programie LEMUR budowę nowych energooszczędnych budynków użyteczności publicznej oraz zamieszkania zbiorowego można również dofinansować w formie pożyczki.
Dofinansowanie takie wynosi:
- dla klasy A – do 1200 zł/m2,
- dla klas B i C – do 1000 zł/m2 powierzchni użytkowej pomieszczeń o regulowanej temperaturze powietrza w budynku.
Taka pożyczka jest oprocentowana na poziomie WIBOR 3M, lecz nie mniej niż 2% w skali roku. Odsetki z tytułu oprocentowania spłacane są przez beneficjenta pożyczki na bieżąco, w okresach kwartalnych, jednak pierwsza spłata musi wpłynąć już na koniec kwartału kalendarzowego następującego po kwartale, w którym wypłacono pierwszą transzę środków.
Zaletą pożyczki w programie LEMUR jest okres finansowania, bowiem może być udzielona maksymalnie na piętnaście lat. Okres finansowania liczy się od daty planowanej wypłaty pierwszej transzy pożyczki do daty planowanej spłaty ostatniej raty kapitałowej. Plusem jest także to, że przy udzielaniu pożyczki może być stosowana karencja w spłacie rat kapitałowych, liczona od daty wypłaty ostatniej transzy pożyczki do daty spłaty pierwszej raty kapitałowej, lecz nie dłuższa niż 18 miesięcy od dnia zakończenia realizacji przedsięwzięcia.
Udzielona w programie LEMUR pożyczka podlega umorzeniu odpowiednio w wysokości do 60% dla klasy A, do 40% dla klasy B i do 20% dla klasy C. Następuje ono na warunkach zawartych w umowie pożyczki, ustalonych na podstawie uchwały zarządu NFOŚiGW o udzieleniu dofinansowania w formie pożyczki. W procesie umarzania uwzględnić należy jednak następujące warunki:
- beneficjent musi wystąpić z wnioskiem o umorzenie przysługującej mu kwoty pożyczki na obowiązującym w NFOŚiGW formularzu i w wymaganej formie;
- kwota umorzenia nie może być wyższa niż wskazane powyżej dopuszczalne maksymalne procenty dla poszczególnych klas, z uwzględnieniem przepisów dotyczących dopuszczalności pomocy publicznej;
- w przypadku uwzględnienia wniosku beneficjenta o częściowe umorzenie, zostanie ono dokonane przez odpowiednie umorzenie ostatnich rat kapitałowych, po potwierdzeniu utrzymania trwałości przedsięwzięcia.
W przypadku stwierdzenia na etapie potwierdzenia efektu ekologicznego, że klasa energooszczędności budynku jest ostatecznie na niższym poziomie niż zakładano w umowie pożyczki, kwota umorzenia pożyczki obliczana jest adekwatnie do niższej osiągniętej klasy energooszczędności. Jeśli zaś na etapie potwierdzenia efektu ekologicznego budynek nie uzyska przynajmniej klasy C energooszczędności, cała udzielona pożyczka podlega natychmiastowemu zwrotowi, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach ustalonych w umowie pożyczki zawartej z beneficjentem programu LEMUR.
Jak wynika z powyższego, otrzymanie przez beneficjenta programu umorzenia (nawet częściowego) otrzymanej pożyczki wcale nie jest takie proste.
Pozostałe warunki udziału w programie
Minimalny koszt całkowity przedsięwzięcia budowlanego, ustalony na podstawie kosztorysu inwestorskiego, wynosi 1 mln zł. Dla budynków użyteczności publicznej nie jest to wielka kwota, bowiem z reguły koszty ich wzniesienia są znacznie wyższe. Biorąc zatem pod uwagę to akurat kryterium kwalifikacji do LEMURA, beneficjenci mają stosunkowo łatwy dostęp do udziału w programie.
Za wadę można uznać to, że jeżeli we wznoszonym budynku przewidziane jest prowadzenie działalności gospodarczej konkurencyjnej, w tym wynajmu, to:
- dofinansowanie w części (proporcjonalnie) odpowiadającej powierzchni, na której prowadzona jest taka działalność, udzielane będzie jako pomoc publiczna i musi być zgodne z jej warunkami. W pozostałej części dofinansowanie nie będzie stanowiło pomocy publicznej;
- wnioskodawca może pomniejszyć wysokość dofinansowania proporcjonalnie do udziału powierzchni przeznaczonej na prowadzenie takiej działalności w całkowitej powierzchni budynku, pod warunkiem że powierzchnia na prowadzenie tej działalności nie przekracza 50% całkowitej powierzchni użytkowej budynku – wówczas dofinansowanie nie będzie stanowiło pomocy publicznej.
Proces występowania o dopłatę jest mocno sformalizowany. Wniosek musi być złożony na obowiązującym formularzu i w wymaganej formie, kompletny i prawidłowo podpisany, musi mieć wypełnione wszystkie wymagane pola formularza. W konsekwencji, wybudowanie budynku użyteczności publicznej lub zamieszkania zbiorowego o wysokim i bardzo wysokim standardzie energetycznym wymaga zapewnienia zgodności zastosowanych rozwiązań technicznych ze zweryfikowanym i uzgodnionym projektem budowlanym i projektami wykonawczymi. Spełnienie wszystkich wymogów jest ściśle kontrolowane, inwestor musi więc zapewnić profesjonalny nadzór inwestorski, sprawowany przez osobę ze specjalizacją w zakresie rozwiązań i technologii energooszczędnych.
Poza niektórymi opisanymi powyżej kryteriami wyboru przedsięwzięć dopuszczonych do udziału w programie LEMUR, istnieje jeszcze szereg szczegółowych kryteriów wyboru danej inwestycji do udziału w programie. Są to kryteria dostępu, jakościowe (punktowe i dopuszczające) oraz horyzontalne. Określenie szczegółowych zasad kształtowania i poziomu wymogów dotyczących standardu energetycznego budynków kwalifikujących się do dofinansowania jest zawarte w załączniku do programu.
Dotacje także dla inwestorów prywatnych
Warto na koniec dodać, że podobną możliwość uzyskania dofinansowania mają także inwestorzy prywatni, w ramach programu oferowanego przez NFOŚiGW – „Poprawa efektywności energetycznej. Część 2) Dopłaty do kredytów na budowę domów energooszczędnych”. Program ten skierowany jest do osób fizycznych, które mają prawo do dysponowania nieruchomością lub uprawnienie do przeniesienia przez dewelopera na swoją rzecz prawa do dysponowania nieruchomością. Nie chodzi więc bezpośrednio o deweloperów, lecz o osoby fizyczne budujące domy jednorodzinne lub kupujące dom/mieszkanie od dewelopera (rozumianego również jako spółdzielnia mieszkaniowa). Sprawia to, że sami deweloperzy nie są zbyt zainteresowani budową budynków energooszczędnych. Dofinansowanie możliwe jest tu w formie częściowej spłaty kapitału kredytu bankowego zaciągniętego na budowę lub zakup domu albo mieszkania. Dotacja jest wypłacana na konto kredytowe beneficjenta po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia i potwierdzeniu uzyskania przez budynek wymaganego standardu energetycznego. Wysokość dofinansowania jest uzależniona od wskaźnika rocznego jednostkowego zapotrzebowania na energię użytkową do celów grzewczych i wentylacyjnych, przeliczoną na metr kwadratowy powierzchni. Wskazywana jest w dwóch standardach – NF15 [czyli przy zapotrzebowaniu budynku na ciepło w wysokości 15 kWh/(m2/rok)] oraz NF40 [40 kWh/(m2/rok)].
W przypadku domów jednorodzinnych dofinansowanie wynosi (brutto):
- NF15 – 50 tys. zł do jednego domu,
- NF40 – 30 tys. zł do jednego domu.
W przypadku lokali mieszkalnych w budynkach wielorodzinnych (brutto):
- NF15 – 16 tys. zł do jednego lokalu,
- NF40 – 11 tys. zł do jednego lokalu.
Autorka: Beata Sałdan prowadzi kancelarię radcy prawnego specjalizującą się w kompleksowej obsłudze podmiotów gospodarczych. Kancelaria posiada bogate doświadczenie w obsłudze podmiotów z branży instalatorsko-inżynierskiej oraz e-commerce. Proponuje również obsługę online poprzez dedykowaną dla przedsiębiorców platformę internetową dostępną pod adresem www.legamo.pl. Więcej informacji www.saldan.pl.