W czerwcu 2012 r. w Polsce i na Ukrainie odbyło się jedno z najważniejszych wydarzeń sportowych – finały Mistrzostw Europy w piłce nożnej EURO 2012. W związku z tym w naszym kraju poczyniono intensywne przygotowania w celu stworzenia nowej infrastruktury i unowocześnienia istniejącej.
Główne zadanie polegało na wybudowaniu pojemnych stadionów sportowych, spełniających wysokie wymogi UEFA. Stworzony w Warszawie, na miejscu Stadionu Dziesięciolecia, nowy Stadion Narodowy będzie centralnym punktem mistrzostw na terenie Polski.
###NEWS_VIDEO_1###
Architektura Stadionu Narodowego zachwyca nowoczesnością, a jej charakterystycznym elementem jest rozświetlona biało-czerwona fasada, świecące niczym pochodnie słupy oraz zawieszona w przestrzeni nad murawą iglica doświetlająca środek boiska. Jednym z głównych partnerów w wykonaniu oświetlenia Stadionu Narodowego była firma OSRAM, która do tego projektu oddelegowała najlepszych specjalistów w zakresie elektroniki i projektowania rozwiązań oświetleniowych.
Realizacja
Zadanie oświetlenia stadionu podzielono na cztery części: iluminację fasady, oświetlenie terenu wokół stadionu, płyty boiska i wnętrza budynku z zapleczami. Realizacja oświetlenia fasady została w całości powierzona firmie OSRAM. Oświetlenie budynku i terenu zewnętrznego, a także płyty boiska zostało zrealizowane przez firmy partnerskie, przy zastosowaniu w ich oprawach w znaczącej mierze komponentów i źródeł światła OSRAM.
Jednym z ciekawszych elementów całego projektu jest system sterowania, dzięki któremu oświetlenie jest wyjątkowo energooszczędne i elastyczne, a świecąca elewacja stała się nie tylko dekoracją, ale także ekranem multimedialnym.
Iluminacja fasady była niezwykłym wyzwaniem, gdyż założono, że poprzez oświetlenie Stadion Narodowy ma „komunikować” się z widzami i przechodniami. Oprócz tradycyjnej funkcji oświetlenia zewnętrznego i dekoracyjnej iluminacji fasada ma zachęcać do uczestnictwa w wydarzeniach, które odbywają się na stadionie oraz zwiększać ich atrakcyjność. Dzięki zastosowanemu sterowaniu system zyskał elastyczność, która pozwala przygotować dowolny scenariusz świetlny użyty na potrzeby imprez sportowych, koncertów muzycznych lub innych wydarzeń, których gospodarzem będzie Stadion Narodowy.
Elewację stadionu stanowią płaty wykonane z siatki perforowanej rozmieszczone w kształcie „koszyka”. Iluminację zapewnia 1648 opraw Liner XB-36, z których każda wyposażona jest w 36 modułów LED dużej mocy. Oprawy świecą w białych lub czerwonych kolorach i mogą być dowolnie ściemniane lub rozjaśniane. Konstrukcja opraw z programu OSRAM została indywidualnie dostosowana do potrzeb optymalnego oświetlenia fasady. Ze względu na dwa różne układy geometryczne i dwa kolory płatów występują cztery grupy opraw o odmiennych optykach. Skomplikowane zadanie oświetleniowe polegało na uzyskaniu maksymalnie dużej równomierności i jaskrawości oświetlanego elementu.
Było to niezmiernie istotne, gdyż fasada stadionu stanowi swoisty ekran multimedialny składający się z 1648 pixeli, gdzie każda z oświetlonych siatek oznacza jeden punkt tego ekranu. Dzięki nowoczesnemu systemowi sterowania możliwe jest kreowanie dynamicznych scenariuszy świetlnych, napisów, znaków graficznych i innych efektów świetlnych. Obecnie na potrzeby stadionu zaprojektowano napisy „Polska” i „Zapraszamy” oraz szereg scen dynamicznych, m.in. przemieszczające się pierścienie, fala LaOla, dynamiczne słupki „Equalizer” czy efekt rozgwieżdżonego nieba.
Sterowanie
– Dynamiczne sterowanie podświetleniem elewacji możliwe jest dzięki systemowi DMX. Wywodzi się on z oświetlenia estradowego, a dzięki szerokim możliwościom w sterowaniu oprawami LED został z powodzeniem wykorzystany w oświetleniu architektonicznym. DMX można określić jako strumień danych cyfrowych przesyłanych pomiędzy urządzeniem zadawczym (np. komputerem) a oprawami LED. Każda z opraw oświetleniowych ma swój adres i może być sterowana indywidualnie, niezależnie od pozostałych – mówi przedstawiciel firmy Luxmat Telecom, odpowiedzialnej za uruchomienie systemu sterowania oświetleniem fasady na stadionie (od konfiguracji sprzętowej po programowanie i tworzenie scen świetlnych).
W architekturze systemu sterowania oświetleniem elewacji można wyróżnić centralną szafę sterowniczą oraz cztery szafy dystrybucyjne, które przekazują sygnał sterujący do poszczególnych kolumn. Łączność pomiędzy szafami odbywa się za pomocą lokalnej sieci komputerowej. Ze względu na specyfikę Stadionu Narodowego i znaczne odległości do przesyłu danych użyto kabli światłowodowych. Najważniejszym elementem systemu jest serwer umieszczony w szafie centralnej. Znajduje się na nim oprogramowanie zapewniające tworzenie i konfigurację scenariuszy świetlnych.
W systemie sterowania iluminacją fasady zastosowano ochronę przed zbyt niskimi lub zbyt wysokimi temperaturami. Zastosowane oprawy LED przeznaczone są do pracy w zakresie temperatur od minus 20 do 40oC. W momencie wystąpienia krytycznej temperatury system automatycznie wyłącza oprawy oświetleniowe. Pomiar temperatury odbywa się za pomocą czterech czujników, które w sposób ciągły monitorują aktualną wartość oraz przez sieć komputerową przekazują dane do serwera. W momencie powrotu właściwej temperatury system ponownie załącza oprawy.
Sceny świetlne
System umożliwia też elastyczne wywoływanie scenariuszy świetlnych. Podstawową funkcją jest wybór scen za pomocą programu na serwerze głównym. Dzięki wykorzystaniu do komunikacji sieci komputerowej możliwe jest także administrowanie systemem z dowolnego, odpowiednio skonfigurowanego komputera z dostępem do Internetu. Za pomocą przeglądarki internetowej wywołuje się aplikację, której wygląd i funkcje są zaprojektowane zgodnie z wymogami użytkownika. W przypadku Stadionu Narodowego, oprócz wywołania scen świetlnych, dostępne są takie informacje, jak stan pracy sterowników w szafach dystrybucyjnych oraz temperatura na poszczególnych czujnikach. Wyświetlany jest też komunikat, czy temperatura jest zgodna z wymaganym zakresem. Dodatkową funkcją, jaką dysponuje system na Stadionie Narodowym, jest specjalnie zaprojektowana aplikacja na smartfony. Logując się do systemu, można zarządzać oświetleniem fasady.
Integracja
Zastosowany przez OSRAM system sterowania stwarza możliwości nie tylko multimedialnego wykorzystania fasady. Jest on zintegrowany z centralnym systemem zarządzania budynkiem BMS (Building Management System) i za pomocą sieci komputerowej steruje oświetleniem zainstalowanym we wszystkich obszarach stadionu. Z centralnego komputera możliwe jest programowanie i włączanie określonych scenariuszy oświetleniowych, które wykorzystywane będą w zależności od funkcji stadionu, np. areny sportowej, hali koncertowej, imprezy masowej, innego wydarzenia lub po prostu na czas prac porządkowych. Dzięki temu rozwiązaniu jeden człowiek (lub w sposób automatyczny komputer) może w ciągu chwili dopasować oświetlenie do aktualnych potrzeb.
Centralny system zarządzania obiektem (BMS) sprawia, że cały budynek jest bardzo energooszczędny. W niektórych strefach zainstalowane są czujniki ruchu, które powodują automatyczne ściemnianie oświetlenia niewykorzystywanych stref.
W oświetleniu wykorzystano również najnowsze rozwiązanie dotyczące współpracy sterowania w standardzie DALI z centralną baterią przewidzianą do oświetlenia awaryjnego. Oprawy oświetleniowe zamontowane na drogach ewakuacyjnych – normalnie sprawujące funkcję oświetlenia podstawowego – po zaniku napięcia zasilane z baterii świecą niepełnym strumieniem, niezbędnym do spełnienia wymogów dla oświetlenia dróg komunikacyjnych. Po odzyskaniu napięcia podstawowego przywracane są wszystkie scenariusze oświetleniowe.
Dodatkowo w celu zapewnienia bezpieczeństwa stadion wyposażono w system wspomagania zasilania oświetlenia za pomocą generatora prądotwórczego. Jest on w stanie zapewnić dostawy energii elektrycznej dla najważniejszych urządzeń niezbędnych do użytkowania stadionu.
Podsumowanie
Oświetlenie Stadionu Narodowego w Warszawie jest bardzo nowoczesną realizacją wykorzystującą innowacyjne technologie oraz niespotykane, indywidualne rozwiązania gwarantujące budynkowi pełną elastyczność i energooszczędność. Wieloletnie doświadczenie firmy OSRAM w realizacji różnorodnych zadań i projektów stanowiło znaczące wsparcie w realizacji imponującego projektu oświetleniowego całego obiektu. Również wiedza i kreatywność specjalistów OSRAM pracujących na etapie realizacji oświetlenia została wykorzystana przy dostosowywaniu istniejących rozwiązań do konkretnych, indywidualnych potrzeb stadionu.
Projekt jest doskonałą wizytówką nowego oblicza firmy OSRAM, która z producenta komponentów przekształciła się w ostatnich latach w dostawcę kompleksowych rozwiązań oświetleniowych i partnera oferującego usługi doradcze, realizującego kompletne projekty oświetleniowe, jak również modernizację nieefektywnych instalacji oświetleniowych.
Autor artykułu, Marian Okoń, był odpowiedzialny za przygotowanie koncepcji i realizację projektu.
Autor: dr inż. Marian Okoń