Zgodnie z literą prawa różnego rodzaju pomieszczenia zamknięte (od małych przestrzeni, aż po galerie handlowe czy terminale pasażerskie) powinny spełniać wymagania związane z minimalną całkowitą chłonnością akustyczną lub z maksymalnym czasem pogłosu. Wymagania te są zawarte w normie (PN-B-02151-4:2015-06), której główne założenia zostaną przedstawione w artykule.
Wymagania akustyczne budynków w polskim porządku prawnym zawarte są przede wszystkim Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r., Nr 75, poz. 690 z późn. zm.), które zawiera jedynie ogólne zalecenia dotyczące akustyki wnętrz (Dział IX, art. 323, pkt 2, art. 326, pkt 5. ww. rozporządzenia) oraz w szeregu norm, np. PN-EN 12354–1:2002 – „Akustyka budowlana. Określenie właściwości akustycznych budynków na podstawie właściwości elementów. Część 1: Izolacyjność od dźwięków powietrznych między pomieszczeniami”, PN-EN 12354-2:2002 – „Akustyka budowlana. Określenie właściwości akustycznych budynków na podstawie właściwości elementów. Część 2: Izolacyjność od dźwięków uderzeniowych między pomieszczeniami” czy najnowsza norma PN B 02151 4:2015-06 – „Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Część 4: Wymagania dotyczące warunków pogłosowych i zrozumiałości mowy w pomieszczeniach oraz wytyczne prowadzenia badań”. Pomocna może się okazać również znajomość Dyrektywy Rady 89/106/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich, odnoszących się do wyrobów budowlanych, która określa wymagania w zakresie jakości wyrobów budowlanych.
Co to jest akustyka budowlana?
Akustyka budowlana to nic innego, jak ochrona pomieszczeń zlokalizowanych w obiekcie przed hałasem zarówno wewnętrznym, jak i tym dostającym się do pomieszczeń obiektu z zewnątrz. Należy pamiętać, że akustyka budynku kształtowana jest już na etapie projektowania obiektu. W momencie planowania umieszczenia obiektu na działce, projektowania bryły i elewacji budynku, przy rozplanowaniu pomieszczeń, przyjmowaniu założeń systemów konstrukcyjnych i instalacyjnych, a następnie szczegółowych rozwiązań konstrukcyjnych i instalacyjnych, wszędzie tam należy uwzględniać parametry akustyczne budynku.
Akustyka budowlana, akustyka wnętrz i środowiska to istotne elementy każdego dobrego projektu architektoniczno-budowlanego. Ale sam projekt nie wystarczy. Na jakość akustyczną budynku ma także wpływ jakość zastosowanych wyrobów budowlanych oraz poprawne wykonawstwo – wszystkie te elementy muszą wystąpić łącznie, aby można było mówić o wysokiej jakości akustycznej budynku.
Co określa norma PN-B-02151–4:2015-06 i do jakich budynków się ją stosuje?
W niniejszym artykule znajdą Państwo szczegółowy opis opublikowanej w 2015 roku przez Polski Komitet Normalizacyjny normy PN-B-02151-4:2015-06 – „Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Część 4: Wymagania dotyczące warunków pogłosowych i zrozumiałości mowy w pomieszczeniach oraz wytyczne prowadzenia badań” (zwanej dalej w skrócie „Normą”), dotyczącej akustyki budynków, a dokładniej warunków pogłosowych i zrozumiałości mowy w pomieszczeniach. Prace nad Normą trwały od kilku lat. Norma zawiera szereg wskazówek w zakresie projektowania wnętrz, tak by przebywanie w nich było komfortowe i bezpieczne dla słuchu użytkowników obiektu.
Wymagania Normy mają zastosowanie przy projektowaniu, wznoszeniu, modernizacji i przebudowie pomieszczeń budynków zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, jednakże Norma nie dotyczy wnętrz, w których akustyka jest szczególnie ważna (np. sal koncertowych, teatralnych), wymagających zindywidualizowanego podejścia do kwestii akustyki.
Według Normy budynki, w zależności od specyfiki i wielkości, mają określone różne rekomendowane czasy pogłosu. Norma wskazuje zalecenia akustyczne oraz wymagania akustyczne.
Wymagania wyrażone są w przypadku pomieszczeń, których główną funkcją jest komunikacja werbalna za pomocą: czasu pogłosu (T) i wskaźnika transmisji mowy (STI), zaś w przypadku pozostałych pomieszczeń za pomocą: czasu pogłosu (T) lub chłonności akustycznej (A).
Czas pogłosu (T) to nic innego, jak czas potrzebny na zmniejszenie, po wyłączeniu źródła dźwięku, poziomu ciśnienia akustycznego we wnętrzu o 60 dB. Czas pogłosu w pomieszczeniu zależy przede wszystkim od jego kubatury i chłonności akustycznej. Im mniejsza kubatura i im większa chłonność akustyczna, tym czas pogłosu będzie krótszy. Dla czasu pogłosu spore znaczenie ma także kształt pomieszczenia oraz rozmieszczenie powierzchni i obiektów dźwiękochłonnych, a także rozpraszających dźwięk, gdyż im bardziej równomierne jest rozłożenie chłonności akustycznej i im więcej jest materiałów rozpraszających dźwięk, tym krótszy będzie czas pogłosu.
Wskaźnik transmisji mowy (STI), (ang. Speech Transmission Index) jest to parametr określający w sposób obiektywny zrozumiałość mowy. Wskaźnik ten przybiera wartości w zakresie od zera do jedności, gdzie im wyższa wartość STI, tym lepsza jest zrozumiałość mowy. Przyjmuje się, że wartości STI większe niż 0,7 oznaczają doskonałą zrozumiałość mowy. Wartość STI w pomieszczeniu zależy od poziomu tła akustycznego (poziom dźwięku wytwarzanego np. przez instalację wentylacyjną, czy też dobiegającego z zewnątrz) oraz od czasu pogłosu. Im niższy poziom tła akustycznego i im krótszy czas pogłosu, tym większe wartości przyjmuje STI.
Chłonność akustyczna pomieszczenia (A) oznacza hipotetyczne pole powierzchni, wyrażone w m², całkowicie pochłaniającej dźwięk, przy którym czas pogłosu byłby taki sam jak w rozważanym pomieszczeniu, jeżeli powierzchnia ta byłaby jedynym elementem pochłaniającym w tym pomieszczeniu. W Normie wymagana minimalna chłonność akustyczna pomieszczenia określona jest jako krotność pola powierzchni jego rzutu (np. A ≥ 0,6 x S, gdzie S to powierzchnia pomieszczenia w m²).Chłonność akustyczna pomieszczenia jest sumą chłonności akustycznej powierzchni ograniczających to pomieszczenie, chłonności akustycznej powietrza w nim zawartego oraz obiektów, które się w nim znajdują.
Norma definiuje podstawowe wymagania, których spełnienie pozwoli zapewnić w większości wypadków dobrą akustykę wnętrz przez uniknięcie podstawowych błędów w tym zakresie. Spełnienie wymagań Normy umożliwia poprawne funkcjonowanie dźwiękowych systemów ostrzegawczych (DSO) i/lub systemów nagłaśniających w obiektach, gdzie jest to wymagane.
Zalecenia akustyczne, wymagania akustyczne i wskazówki projektowe Normy dla obiektów biurowych
Jeśli chodzi o wymagania akustyczne dla biur wielkoprzestrzennych, otwartych pomieszczeń do prac administracyjnych (tzw. open space), sal operacyjnych banków i urzędów, biur obsługi klienta oraz innych pomieszczeń o podobnym przeznaczeniu, Norma wskazuje, że należy ograniczyć rozprzestrzenianie się w nich dźwięku przez zwiększenie chłonności akustycznej pomieszczenia oraz zastosowanie ekranów akustycznych.
Norma podaje następujące wskazówki projektowe Α ≥ 1,1 x S , gdzie:
A – oznacza chłonność akustyczną,
S – oznacza pole powierzchni rzutu pomieszczenia.
Wymagania akustyczne dla tego typu powierzchni biurowych, jak opisane wcześniej, są następujące: należy zwrócić uwagę na rodzaj sufitu i wykładziny dywanowej. Polecane jest zastosowanie sufitów dźwiękochłonnych o αw ≥ 0,9 i AC ≥ 180 (w przypadku centrów obsługi telefonicznej odpowiednio αw = 1,0 i AC ≥ 200) na całej powierzchni pomieszczenia, a wykładzin dywanowych o αp ≥ 0,20 w pasmach 500, 1000 i 2000 Hz.
Na wolnych powierzchniach ścian, powyżej blatów biurek należy zastosować panele dźwiękochłonne o współczynniku αw ≥ 0,95, gdzie:
αw oznacza ważony wskaźnik pochłaniania dźwięku, jednoliczbowy wskaźnik wyliczany według normy PN-EN ISO 11654:1999 – „Akustyka – Wyroby dźwiękochłonne używane w budownictwie – Wskaźnik pochłaniania dźwięku”.
W bilansie chłonności akustycznej pomieszczenia należy także uwzględnić elementy wyposażenia i umeblowania, mające istotną chłonność akustyczną, np. tapicerowane ekrany akustyczne. W przypadku problemów z osiągnięciem odpowiedniej wartości wskaźnika A zalecane jest zastosowanie dodatkowo wolno wiszących paneli dźwiękochłonnych, podwieszanych pod sufitem akustycznym.
Zalecenia akustyczne, wymagania akustyczne i wskazówki projektowe Normy dla centrów obsługi telefonicznej
Z uwagi na to, że w pomieszczeniach, w których znajdują się telefoniczne centra obsługi klienta, z reguły jest duża liczba pracowników/klientów prowadzących równoczesne rozmowy, są to pomieszczenia bardzo głośne, bowiem poziom hałasu często utrzymuje się powyżej 70 dB. Norma wskazuje, że należy maksymalnie zwiększyć chłonność akustyczną takiego pomieszczenia w celu ograniczenia poziomu dźwięku.
Norma podaje następujące wskazówki projektowe: Α ≥ 1,3 x S, gdzie:
A – oznacza chłonność akustyczną,
S – oznacza pole powierzchni rzutu pomieszczenia.
Jeśli chodzi o wskazówki projektowe, to Norma wskazuje, że w przypadku pomieszczeń biurowych centrów obsługi telefonicznej typu open space bardzo ważne jest podzielenie przestrzeni ekranami akustycznymi o wysokości min. 140 cm.
Podsumowanie
Głównym czynnikiem mającym wpływ na akustykę jest przede wszystkim… człowiek, który jest zarówno celem działań mających na celu zabezpieczenia akustyczne, jak i w wielu aplikacjach budynkowych, przyczyną hałasu – czy to bezpośrednio, czy też pośrednio poprzez głośno pracujące instalacje, urządzenia, które przecież człowiek wymyślił, skonstruował i z których korzysta. We wskazanych w artykule przepisach prawnych zawartych jest wiele norm regulujących wytyczne akustyczne dla różnego rodzaju budynków, które powinny być uwzględniane przez wszystkich uczestników procesu budowlanego – od projektantów przez wykonawców, na inspektorach nadzoru budowlanego kończąc, aby człowiek, który przebywa w pomieszczeniach, nie był narażony na hałas i mógł komfortowo pracować lub wypoczywać.
Autorka: Beata Sałdan, radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, wpisana na listę radców prawnych w OIRP w Krakowie. Prowadzi własną kancelarię prawną; specjalizuje się w obsłudze podmiotów gospodarczych, w szczególności podmiotów z branży e-commerce oraz z branży budowlanej.
