Rys. 1. Pełen widok budynku przedstawia jeden model mechaniki, elektryki, instalacji wodno-kanalizacyjnych oraz zabezpieczeń przeciwpożarowych (MEP/FP), oddając dokładne położenie oraz ogólne wymiary wyposażenia i systemów. Taki widok wygenerowano z pojedynczego modelu Revit z branżami MEP/FP oraz systemem IT i audio-wizualnym (AV), oddającego dokładne położenie oraz ogólne wymiary wyposażenia i systemów.

Modelowanie informacji o budynkach i budowlach (ang. Building Information Modeling – BIM) stosuje się często w procesie projektowania budynków, przy równoczesnej pracy nad wieloma branżami, takimi jak instalacje mechaniczne, elektryczne, wodno-kanalizacyjne oraz zabezpieczenia przeciwpożarowe, a także przy współpracy z podmiotami zaangażowanymi w proces, np. architektami i wykonawcami.

C zy możliwe jest poprawne przygotowanie BIM na potrzeby projektu instalacji mechanicznych, elektrycznych, wodno-kanalizacyjnych oraz zabezpieczeń przeciwpożarowych (MEP/FP)? Przy włączeniu BIM w proces inżynierii i projektowania MEP/FP konieczne jest uwzględnienie szeregu czynników, odgrywających w nim znaczącą rolę. Zadaniem zespołu projektowego jest selekcja korzyści płynących z każdego rodzaju modelowania i zastosowanie wybranych elementów tych metod w celu pomyślnej realizacji całego procesu.

Oczekiwania różnych osób w stosunku do danego projektu inżynieryjnego nigdy nie będą takie same. Każdy ma własną wizję uwzględnienia BIM, a niektóre z nich na pewno okażą się w dużym stopniu nierealne. Zespół projektowy MEP/FP w porozumieniu z architektem oraz inwestorem musi określić zakres wymagań przy rozpoczęciu projektu. Jednak przed ich zdefiniowaniem i ostatecznym ustaleniem należy zastanowić się i zrozumieć, dlaczego pojawiają się oczekiwania rozbieżne.

Najczęściej, kiedy mowa jest o podejściu BIM, interpretujemy to jako modelowanie 3D przy wykorzystaniu programu Autodesk Revit. Dostępne są również inne platformy, ale większość architektów korzysta właśnie z Revit. W rezultacie zwykle oczekuje się, że modele instalacji i infrastruktury MEP/FP będą również korzystały z Revit. Zasadniczy problem związany jest z poziomem szczegółowości i dokładności, jakiego mogą oczekiwać architekt lub inwestor, nie do końca rozumiejąc oprogramowanie lub sam proces. Modele architektoniczne cechuje wysoki poziom uszczegółowienia i zwymiarowania, a co za tym idzie, od modeli MEP/FP oczekuje się podobnej dokładności, co często widać w postawie zamawiającego/inwestora. W ten sposób przyznaje się pierwszeństwo modelom architektonicznym i konstrukcyjnym, od których wymaga się, aby dawały wykonawcy kontrolę wymiarów jako elementu projektu. Prace projektowe w ramach MEP/FP rzadko, jeśli w ogóle, osiągają ten sam poziom uszczegółowienia. Jednak, ponieważ programy do modelowania MEP są już tak zaawansowane, że można korzystać z nich nawet przy największych projektach, pojawiły się również oczekiwania, żeby modele MEP/FP były tak samo szczegółowe.

Wykonawcy nabrali także zwyczaju posługiwania się modelami architektonicznymi/konstrukcyjnymi do tworzenia swoich własnych modeli koordynacyjnych 3D. W związku z tym coraz częściej spodziewają się, że modele MEP/FP będą miały ten sam stopień uszczegółowienia i dokładności. Dla przykładu, generalny wykonawca był całkowicie zaskoczony odpowiedzią odmowną, kiedy zapytał o zmodelowanie wszystkich przewodów w ciągach instalacyjnych w modelu elektrycznym. Modele projektowe MEP/FP tworzy się przede wszystkim po to, aby pokazać cel projektu. Mimo iż modelowanie wspierające i wykonalność mają drugorzędne znaczenie, to jednak zachowują ważność, ponieważ podwykonawcy wkładają dużo wysiłku w działania koordynacyjne między branżami, a opierają się przy tym na informacjach z modeli projektowych.

Mając to na uwadze, modele MEP/FP powinny skupiać się na całościowej wymiarowej dokładności wyposażenia, kanałów, rur oraz pozostałych elementów wymagających koordynacji z innymi branżami. Taka wirtualna koordynacja położenia fizycznego musi zaspokoić potrzeby wszystkich stron, łącznie z oczekiwaniami konserwatorów budynku, których zadaniem będzie utrzymanie wyposażenia i budynku w dobrym stanie. Oczekiwania te należy doprecyzować podczas narad z różnymi zespołami w ramach współpracy przy tworzeniu wspólnego planu realizacji BIM (ang. Joint BIM execution plan – JBEP).

Przygotowanie JBEP

Rys. 2. Na tym częściowym widoku modelu pokazano układ rur oraz powiązany plan rozmiarów/ilości.

Współpraca przy tworzeniu JBEP to kolejna kluczowa składowa udanego projektu. Dość często zapytanie ofertowe (ang. request for proposal – RFP) dla potencjalnego projektu zawiera w sobie informacje o wymaganiach zamawiającego w zakresie BIM. Wówczas JBEP jest po prostu reakcją na te wymagania, zdefiniowaniem planu oraz procesów, które zostaną wykorzystane w czasie trwania projektu do osiągnięcia założonych celów. Jeżeli RFP ani zamawiający nie mają żadnych wymagań w zakresie BIM, to nadal w interesie zespołu projektowego jest opracowanie JBEP, tak aby wszyscy członkowie zespołu mieli świadomość, co będą przygotowywać i przekazywać sobie nawzajem, a ostatecznie również zamawiającemu przy przekazaniu projektu. Bez uzgodnionego JBEP zespoły projektowe często pracują w oparciu o swoją własną definicję celów BIM, co prowadzi do powstania rozbieżnych oczekiwań i czasami umożliwia architektowi i/lub wykonawcy ciągłe występowanie do inżynierów i projektantów MEP/FP o wprowadzenie drobnych zmian w szczegółach czy stopniu dokładności modelu, co z kolei stanowi znaczny nakład pracy poza zakresem umowy.

Przy opracowywaniu JBEP zespoły MEP/FP muszą zwracać szczególną uwagę na takie kwestie, jak role i zadania, wykorzystanie BIM, organizacja/ustawienia modelu, wymiana modeli, poziom rozwoju (ang. level of development – LOD), matryca modelowa, użyte oprogramowanie oraz eksport danych. Dość często COBie (ang. Construction-Operations Building Information Exchange – system wymiany informacji o procesach budowlanych) jest wymaganą formą prezentacji danych, chociaż nie do końca wiadomo, jak miałby z niego korzystać zamawiający. Mimo że wszystkie elementy JBEP są ważne, to jednak wymienione zagadnienia stanowią zasadnicze części dobrze przygotowanego wspólnego planu realizacji BIM. Po zdefiniowaniu powyższych kwestii w planie należy dołożyć starań, aby utrzymać się w granicach przyjętego JBEP.

Ważne jest, aby JBEP był prosty – celem jest stworzenie budynku wirtualnego, zanim wykonawcy rozpoczną prace przy budynku realnym. Wkład wykonawców w zakresie wykonalności jest niezbędny do stworzenia wirtualnego budynku, co definiuje konieczność modelowania głównych elementów w technice 3D. Matryca LOD określa poziom rozwoju obiektów w modelu. Dane te powinny następnie służyć do wypełnienia matrycy modelowej, identyfikującej systemy MEP/FP oraz twórców poszczególnych elementów.

Matryca modelowa to doskonały punkt wyjścia do określenia, które elementy zostaną zmodelowane na uzgodnionym LOD. Należy pogodzić się z faktem, że niektóre elementy zawsze będą na poziomie LOD 300 i kontynuować dodawanie takich obiektów do swojej biblioteki elementów. Takie elementy, jak pompy, wentylatory, agregaty chłodnicze, pulpity sterownicze, transformatory, kanały, rury i koryta kablowe, należy zawsze pokazywać w modelu 3-D, z poprawnym określeniem współrzędnych położenia w układzie X, Y i Z w odniesieniu do modelu architektonicznego.

Celem jest zbudowanie wirtualnego budynku i to w dodatku podobnego do budynku realnego. Jeżeli nie ma struktury, nie da się zainstalować żadnego obiektu MEP. Należy dołożyć wszelkich starań w celu przygotowania właściwych modeli, tak aby móc umieścić elementy na odpowiednim poziomie w trakcie modelowania. Ważnym elementem do dodania do JBEP są możliwe zmiany w wymiarach obiektów, wynikające z tego, że inżynierowie MEP/FP określają wyposażenie na podstawie ostatecznych wymiarów podanych przez producentów. Uwzględnienie takich zmian zapewnia elastyczność, niezbędną do zaprojektowania odpowiedniego systemu. Jeżeli zespół projektowy pracuje według zasady projektuj-buduj, należy ustalić poziom szczegółowości potrzebny dla zespołu projektowego, pamiętając, że model wykonawców branżowych pokaże poszczególne elementy z większą dokładnością oraz z uwzględnieniem wszystkich złączek, kołnierzy, wieszaków i podobnych szczegółów.

Położenie w przestrzeni

Znaczenie określenia położenia elementów infrastruktury i instalacji w przestrzeni pionowej dla każdej branży i systemu jest ogromne. Informacje te należy udostępnić wszystkim branżom przed rozpoczęciem modelowania. Jeżeli na początku projektu nie wyznaczy się poziomów lokacyjnych, to albo projektanci MEP/FP będą musieli się cofnąć i przerobić swoje modele, albo wykonawcy i podwykonawcy podejmą się wyzwania i obciążą zespół MEP/FP ogromną liczbą wniosków o udzielenie informacji (RFI).

Równie ważne jest przypisanie przestrzeni niezbędnej do serwisu oraz przestrzeni na wymagane normami odstępy. Kiedy tylko to możliwe, odstępy należy uwzględnić jako podkategorię rodzin Revit. Służy to koordynacji podczas modelowania oraz, jeśli jest taka potrzeba, zapewnia elastyczność umożliwiającą łatwe ukrycie podkategorii jak odstępy podczas drukowania.

Treść

W odniesieniu do treści w pakiecie projektowym Revit wyróżniamy trzy główne kategorie:

• wyposażenie,
• systemy,
• obiekty łączące.

Takie elementy, jak wentylatory, podgrzewacze wody, pulpity sterownicze oraz transformatory, to obiekty wyposażenia, które nazywamy rodzinami (MvParts w AutoCAD MEP). Systemy to zasilanie, oddymianie, zawory zwrotne, zimna woda, zasilanie w wodę lodową oraz system przeciwpożarowy składający się z takich części, jak kanały, rury, przewody lub korytka kablowe. Są to również obiekty łączące, które łączą systemy z rodzinami wyposażenia. Szablon projektu musi właściwie definiować wszystkie te elementy, tak aby po połączeniu wszystkich części powstał poprawny model BIM. Wykonawca montujący rury musi wiedzieć, kiedy użyć rur czarnych, a kiedy PVC i w jakim systemie będą funkcjonować. Co więcej, musi on wiedzieć także, jaki system łączy się z jakim wyposażeniem.

Dość często inżynierowie MEP/FP zaczynają modelowanie od domyślnego układu kanałów lub rur i uwzględniają wszystkie te informacje w specyfikacji lub w przypisach, jak to robiono dawniej. Przy takim podejściu wykonawca nie będzie miał szansy wykorzystania niektórych automatycznych funkcji, jakie oferuje program Revit, np. możliwości zliczenia kształtek hydraulicznych, zwymiarowania czy zmierzenia długości rur, dodania wartości obiektom czy przygotowania wstępnych i progresywnych szacunków kosztów. Jeżeli szablony BIM są poprawnie zainstalowane, inżynierowie mogą szybko rozpocząć modelowanie, bez konieczności definiowania systemów i powiązanych obiektów. Wsteczne próby naprawienia błędów w niepoprawnych szablonach będą mieć niekorzystny wpływ na zyskowność projektu.

Inteligentne dane w modelach

Informacja to najważniejszy element wszystkich udanych projektów BIM. Inżynierowie MEP/FP muszą uzgodnić standardowe podejście do tego, jakie informacje zostaną ujęte w modelu. Ważne jest, aby w JBEP wcześnie określić, na którym etapie projektu informacje będą dodawane do elementów modelu. Często wydaje się, że BIM wymaga dużej liczby danych na wczesnych etapach projektu, chociaż w rzeczywistości ilość informacji dostępna dla inżyniera zwiększa się wraz z rozwojem projektu. Wyprzedzające planowanie przyrostu informacji w poszczególnych rodzinach umożliwi członkom zespołu projektowego łatwe dodawanie szczegółowych informacji w razie konieczności.

Posłużmy się przykładem prostej pompy. Na wczesnych etapach zespół musi wiedzieć, że to moduł pompy „P-1” i że będzie ona zamontowana w maszynowni. Jednak przed umieszczeniem tej pompy w modelu w dłuższej perspektywie byłoby wskazane określenie podstawowych parametrów (nazwa, producent, umiejscowienie, rozmiary itd.), domyślnych parametrów elektrycznych (moc w koniach mechanicznych, napięcie, faza, częstotliwość itd.) oraz konkretnych parametrów HVAC (l/min, całkowity spad, wydajność itd.), a także włączenie pól tych danych do symbolu/rodziny pompy. Kiedy element pompa P-1zostanie umieszczony w maszynowni, w której istnieją obiekty „przestrzenne”, program automatycznie zarejestruje położenie w wewnętrznej bazie danych.

Inżynierowie i projektanci mogą teraz, śledząc JBEP, wiedzieć, kiedy dane informacje będą dostępne i wystarczająco pewne, aby przypisać je obiektom wyposażenia. Jednocześnie inżynier elektryk będzie wiedział, kiedy dane dotyczące elektryki będą dostępne w modelu i może odpowiednio zaplanować projekt elektryki, aby informacje w obiektach i modelu były poprawne i jak najdokładniej odwzorowywały dane rzeczywiste. Gdy projekt znajduje się w fazie realizacji, w modelu należy wprowadzić ostateczne modyfikacje, tak aby końcowy „poprojektowy” lub „zarejestrowany” model ujmował najbardziej aktualne informacje. Nadzorcy budynku docenią prace zespołu projektowego, kiedy zrozumieją, jaką ilość użytecznych danych otrzymują. O to przecież chodzi w BIM – o korzystanie z informacji zawartych w modelach do zarządzania budynkiem czy budowlą.

Zawartość bibliotek/rodzin

Zarządzanie zasobami bibliotecznymi firmy to zadanie wymagające nieustannej pracy i inwestycji. Podczas gdy większość firm ma ustaloną standardową bibliotekę symboli/rodzin, każdy nowy projekt wymaga elementów, które nie znajdują się jeszcze w istniejącej bibliotece. Przy pracy z obiektami BIM biblioteka musi porządkować zarówno dane graficzne, jak i cechy/parametry. Specjalnej uwagi wymagają parametry, które łączą się z grafiką, kontrolując wymiary i kształt.

Należy dołożyć wszelkich starań, aby każdorazowo podczas tworzenia rodzin i dodawania odpowiednich parametrów postępować według tego samego schematu procesu. W celu uporządkowania parametry należy podzielić na podgrupy: podstawowe lub powszechne, domyślne elektryczne, dane dźwiękowe, izolacja od wibracji itd. Podgrupy te można dodać do całościowych grup, dla konkretnego typu wyposażenia, takich jak wentylatory, pompy, agregaty chłodnicze, transformatory i inne, które mogą mieć takie same parametry wspólne dla podgrupy, przy spójnych parametrach podstawowych. Niektóre obiekty wyposażenia, takie jak centrale wentylacyjne czy klimakonwektory, mogą mieć ponad 100 pól parametrów. Staranne zarządzanie tego rodzaju treścią metadanych lepiej powierzyć dodatkowym funkcjom, niż domyślnej funkcjonalności, jaką otrzymujemy w podstawowym pakiecie z oprogramowaniem.

Szczególnej uwagi wymaga rozróżnienie pomiędzy parametrami typowymi (ang. type based) a jednorazowymi (ang. instance based). Weźmy pod uwagę dwa scenariusze:

• Scenariusz 1 – w budynku jest pięć pomp przeciwpożarowych i wszystkie mają taką samą specyfikację. Trzy znajdują się w maszynowni na poziomie pierwszym, a dwie w piwnicy. Taki scenariusz można rozwiązać na trzy sposoby.
• Scenariusz 2: w budynku jest pięć pomp przeciwpożarowych i każda jest modelem od innego producenta. Trzy znajdują się w maszynowni na poziomie pierwszym, a dwie w piwnicy. Taki scenariusz można rozwiązać tylko w jeden sposób.

Parametry typowe lub jednorazowe należy tworzyć zgodnie ze scenariuszem 2, aby zapewnić maksymalną elastyczność. Parametr „położenie” musi być jednorazowy, chociaż parametry sprzętowe „typ/numer” (P-1) mogą być typowe lub jednorazowe. Automatyczne oznakowanie wyposażenia zależy od poprawnego określenia tych kwestii. Jeżeli mamy do czynienia z ograniczoną liczbą rodzajów pomp, problem ten nie ma wielkiego znaczenia, ale jeżeli liczba rodzajów sięga setek lub nawet tysięcy, ważne jest, aby niemal wszystkie parametry, łącznie z nazwą/numerem, były typowe.

Dane od producentów

Coraz więcej producentów oznacza rodziny Revit jednocześnie z blokami AutoCAD. Mimo że takie działanie jest bardzo pożyteczne, należy ostrożnie korzystać z danych pochodzących od producentów. Takie obiekty są zwykle bardzo szczegółowe, dzięki czemu wspierają procesy producenta, ale jednocześnie zwykle zbyt szczegółowe dla modelu projektowego ze względu na rozmiar pliku. Ponadto obiekty zarządzają treścią przy wykorzystaniu parametrów i wzorów, co jest ułatwieniem dla producenta, ale nie zawsze jest jasne dla projektanta. Najlepszą metodą jest potraktowanie danych producenta jako punktu wyjścia i uproszczenie ich do kształtu graficznego, który można pokazać w modelu. Następnie postępuje się zgodnie z opisanymi krokami przy dodawaniu standardowych parametrów do rodzin, aby zapewnić odpowiedni poziom uszczegółowienia, jakiego wymaga się od zespołu projektowego. Kroki te pozwolą wyrazić całą zawartość modelu zgodnie z jednym standardem, ustalonym dla danego projektu.

Standardowe podejście do wszystkich projektów powinno obejmować automatyczne generowanie harmonogramów i oznaczanie wyposażenia. Wraz z rozwojem modeli powinno się generować z modelu oznaczenia rozmiarów, oznaczenia przewodów itd. Należy ograniczać stosowanie obiektów tekstowych do oznaczania elementów, których nie można wygenerować z modelu. Podczas gdy zespół projektowy będzie się coraz bardziej oswajał z korzystaniem z informacji wygenerowanych z modelu, model BIM będzie nabierał dokładności projektowej/inżynieryjnej.

Niedostrzegalną i zwykle zapomnianą częścią modelu MEP/FP jest obiekt „przestrzeń”. Możliwe jest zaprojektowanie i przygotowanie wszystkich rysunków potrzebnych do dokumentacji budowlanej, bez umieszczenia choćby jednego obiektu przestrzeni, jednak są one niezwykle pomocne przy zwiększaniu stopnia złożoności procesu BIM. Można wyeksportować dane dotyczące rozmiarów pomieszczenia, aby przeprowadzić obliczenia obciążeń, można opracować harmonogramy realizacji przestrzeni pokazowej/obszaru/kubatury w modelu oraz śledzić, które obiekty znajdują się w danej przestrzeni, aby przygotować kosztorysy pomieszczeń/wyposażenia. Przestrzenie można oznaczać, pokazując nazwy i numery pomieszczeń z modelu architektonicznego, umożliwiając jednocześnie technikowi BIM swobodne przenoszenie oznaczeń do mniej zatłoczonych części pomieszczenia. Harmonogramy przestrzeni można wyeksportować do arkuszy, a następnie porównać do harmonogramu projektu i danych pomieszczeń w celu weryfikacji, czy obiekty umieszczono i oszacowano zgodnie z planem. Dodatkowo są one niezbędne do stworzenia szablonów danych konstrukcyjnych budynku COBie, zgodnego z modelem BIM i obsługiwanego przez pakiety Autodesk.

Dostarczanie danych (COBie)

Rys. 4. Matryca modelowa wymienia obiekty, oznaczając je kodem Construction Specifications Institute UniFormat i wymaga od zespołu projektowego uzupełnienia informacji zgodnie z poziomem zaawansowania w oparciu o fazę projektu.

Ponieważ coraz więcej właścicieli nieruchomości wymaga od inżynierów MEP/FP danych projektowych do oprogramowania zarządzającego budynkiem, COBie niedługo stanie się podstawową częścią wyników końcowych projektu. COBie to standardowy format układu danych, umożliwiający wyeksportowanie danych z modeli do systemów zarządzania nieruchomością. Zapewnienie zgodności COBie to mały krok wieńczący to, czym już zajmują się zespoły projektowe. Modele mają już przypisaną numerację, producenta i/lub zamienniki. Elementy wyposażenia w modelu są już przypisane do konkretnej przestrzeni/pomieszczenia, w którym mają się znajdować. Pozostałe informacje niezbędne do wypełnienia COBie pochodzą od wykonawców poszczególnych branży i są pozyskiwane podczas realizacji inwestycji jako informacje, których wymaga się od nich w przedkładanych ofertach. Działanie szablonów danych COBie polega po prostu na zebraniu tych informacji w jednym miejscu: albo w modelu Revit, albo częściej w arkuszu czy zewnętrznej bazie danych. Zespoły MEP/FP powinny opracować niezbędne pola/parametry w swoich modelach, tak aby można było uzupełniać inżynieryjne parametry projektowe w miarę postępu projektu, pozostawiając jednocześnie wolne pola jako miejsca, które wykonawcy mogą wyeksportować po osiągnięciu ustalonych wcześniej tzw. kamieni milowych w trakcie realizacji projektu. Kilka pakietów oprogramowania zewnętrznego umożliwia eksport większości danych i wolnych pól do arkuszy Excela. Po wyeksportowaniu do arkusza takimi danymi można grupowo manipulować, zmieniać i znowu zaimportować do modelu BIM. Edycja danych poza oprogramowaniem modelującym BIM umożliwia wielu pracownikom firmy włączenie się w proces projektowania, bez konieczności posiadania eksperckiej wiedzy i doświadczenia w obsłudze oprogramowania BIM.

Usprawnianie przebiegu pracy

W artykule omówiono niektóre kwestie, jakie inżynierowie MEP/FP i projektanci powinni uwzględnić w przebiegu pracy przy integracji BIM. Wszystkie inne czynniki, takie jak rodzaj projektu, rozmiar projektu, złożoność, liczba systemów, liczba użytkowników oraz położenie, odgrywają ważną rolę przy określeniu ustawień modelu. Ponieważ istnieje więcej niż jeden sposób konfiguracji modelu, ważne jest, aby w JBEP ująć wszelkie możliwe informacje.

JBEP będzie stanowił dokument odniesienia, służący do wyjaśnienia kwestii związanych z BIM w miarę postępu projektu. Należy opracować i włączyć do JBEP modelowy harmonogram wymiany informacji. Przyjęcie okresu wymiany danych co dwa tygodnie działa najlepiej przy projekcie schematycznym i na poszczególnych etapach rozwoju projektu. Harmonogram działań i okresy konsultacyjne można zmienić na cotygodniowe przy przejściu do etapu realizacji dokumentacji budowlanej. Proces osiągania kolejnych etapów prac, kamieni milowych i ostateczna wersja modelu powinny uwzględniać format plików, jakie będą eksportowane z modeli, np. format PDF i/lub DWG dla wszystkich arkuszy do udokumentowania rozwoju projektu. Niektórzy inwestorzy proszą również o modele Industry Foundation Classes (IFC), aby umożliwić wymianę obiektów modelowych pomiędzy programem BIM różnych sprzedawców, razem z modelami z oprogramowania projektowego.

Omówione informacje obejmują dane inżynieryjne zawarte w harmonogramach wyposażenia lub wynikające z obiektów i systemów. Inżynierowie MEP/FP mogą wykonać na tych danych proste obliczenia przy użyciu programu Revit lub bardziej skomplikowane operacje, po wyeksportowaniu danych do arkuszy. Dane można również eksportować do dedykowanych baz danych w celu połączenia z rozwiązaniami dla zarządzania budynkiem. Elastyczność oprogramowania modelowego oraz możliwości, jakie daje inżynierom, będą się zwiększać, a więc w najlepszym interesie inżynierów MEP/FP jest uwzględnienie BIM w swojej pracy przy wszystkich projektach.

Autor: Ed Paul jest menedżerem BIM w biurze Arup w Los Angeles. Ma ponaddwudziestoletnie doświadczenie w zarządzaniu dużymi wielobranżowymi projektami. Jego doświadczenie obejmuje pracę na różnych pakietach oprogramowania CAD/BIM, łącznie z systemami zarządzania informacjami.

Fot. ARUP