Obiekty przemysłowe wymagają specjalistycznego oświetlenia, przystosowanego do trudnych warunków pracy. Dobór opraw oraz rodzaju źródeł światła zależy od typu powierzchni i wykonywanej tam pracy.
Obecnie wszelkie projekty oświetlenia miejsca pracy tworzy się obligatoryjnie na podstawie normy PN-EN 12464-1:2012 – „Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach”.
Inne poziomy natężenia oświetlenia są wymagane dla pracy w magazynie, a inne dla hali produkcyjnej. Źródło: Signify
Wymagania normy PN-EN 12464-1:2012
Norma określa wymagania jakościowe i ilościowe oraz wskaźniki odnoszące się do oświetlenia pomieszczeń i obszaru zadań wzrokowych wewnątrz budynków, niezbędne do spełnienia w projekcie oświetleniowym. W normie zawarto także zalecenia i kryteria dotyczące projektów oświetleniowych z uwzględnieniem światła naturalnego i sztucznego, które odnoszą się do takich cech otoczenia świetlnego, jak: rozłożenie iluminacji, nasilenie oświetlenia i olśnienia w danej przestrzeni, kierunek padającego światła, jego zmienność oraz zdolność do oddawania barw.
– Tworząc projekt oświetleniowy dla obiektu przemysłowego, należy pamiętać o unikalności jego powierzchni ze względu np. na typ budynku, jego przeznaczenie, wysokość czy dostęp do światła naturalnego – mówi Monika Guzek, Product Marketing Manager w firmie LUG. – Co więcej, obiekty przemysłowe nie składają się tylko z obszarów magazynowych czy produkcyjnych, ale również z biur, ciągów komunikacyjnych czy pomieszczeń sanitarnych. Stąd norma PN-EN 12464–1:2012 rozróżnia aż 86 typów pomieszczeń i wskazuje na konkretne wartości parametrów wpływających na uzyskaną jakość światła. Zalicza się do nich: natężenie oświetlenia, równomierność jego rozkładu czy ograniczenie efektu olśnienia. Jak wyjaśnia Monika Guzek, norma oświetleniowa definiuje również sposób określenia siatek pomiarowych, które są podstawą do właściwej interpretacji uzyskanych wyników.
Prawidłowe oświetlenie powierzchni przemysłowych nie tylko podnosi komfort pracy, ale przede wszystkim zapewnia bezpieczeństwo jej wykonywania. Pozwala na szybsze dostrzeżenie zagrożenia oraz zwiększa produktywność pracowników, którzy dzięki temu popełniają mniej błędów. Oświetlenie wpływa bowiem nie tylko na to, jak człowiek postrzega otoczenie, ale również na to, jak się w nim czuje. Złej jakości światło może powodować bóle głowy, zmęczenie oczu, pogorszenie koncentracji, a nawet zdenerwowanie.
Planując oświetlenie powierzchni przemysłowych, należy pamiętać nie tylko o odpowiednim doborze opraw oświetleniowych, ale również o odpowiedniej temperaturze (kolorze, widmie częstotliwościowym) strumienia światła. Najkorzystniejsze dla wzroku jest światło o barwie zbliżonej do światła naturalnego, czyli koloru jasnożółtego. Dlatego bardzo ważnym punktem omawianej normy jest również uwzględnienie w projekcie oświetleniowym rozwiązań zwiększających udział światła naturalnego w oświetleniu pomieszczeń.
Oświetlenie ma wpływ na samopoczucie, a nawet zdrowie pracowników. Źródło: LUG
Oświetlenie dla przemysłu – oferta rynkowa
Jedną z firm oferujących oświetlenie spełniające wymagania przemysłowe jest Ledvance. Jak mówi Andrzej Wiśniewski, ekspert techniczny firmy Ledvance, do wysokich hal przeznaczone są nowoczesne oprawy typu High Bay drugiej generacji, o mocy: 95 W, 165 W, 200 W. Dostępne są również wersje tego typu opraw z możliwością zastosowania w systemach sterowania oświetleniem za pomocą cyfrowego sygnału sterującego DALI. Inteligentne oprawy High Bay Dali można połączyć z zewnętrznymi czujnikami obecności osób i światła, dzięki czemu uzyskuje się dodatkowe oszczędności w eksploatacji oświetlenia. Energooszczędnym rozwiązaniem są także oprawy High Bay Dali CLO (90 W i 155 W), utrzymujące stałą wartość strumienia świetlnego w całym okresie eksploatacji; szacuje się, że oszczędności wynikające z ich zastosowania mogą wynosić nawet 90% w stosunku do tradycyjnych rozwiązań. Oprawy przystosowane są do pracy w ekstremalnych temperaturach otoczenia, od -30°C do +50°C. Do niższych pomieszczeń firma oferuje oprawy hermetyczne serii Damp Proof, m.in. Damp Proof Compact, Damp Proof Dali, Damp Proof Special.
Bogata oferta opraw przeznaczonych zarówno do wysokich, jak i niskich pomieszczeń daje możliwość zainstalowania energooszczędnego oświetlenia w różnych gałęziach przemysłu. – Oszczędności w eksploatacji oświetlenia mogą wynosić do 90% w porównaniu z rozwiązaniami tradycyjnymi – stwierdza Andrzej Wiśniewski. – Duże oszczędności w eksploatacji oświetlenia uzyskiwane są dzięki bardzo wysokiej skuteczności świetlnej opraw wynoszącej do 150 lm/W i długiej trwałości – nawet 80 tys. godzin.
Oświetlenie hal o wysokości kilkunastu metrów to szczególne wyzwanie. Źródło: LUG
Firma LUG oferuje produkty dostosowane do wszelkich rodzajów obiektów przemysłowych – centrów logistycznych, magazynów, warsztatów, hal i otwartych terenów produkcyjnych. Rozwiązania te znajdują zastosowanie m.in. w przemyśle energetycznym, mineralnym, spożywczym czy lekkim. Są to m.in. oprawy: CRUISER 2 LED (iF Design 2017), POWERLUG (iF DESIGN 2016), a także gama produktów z rodziny ATLANTYK 2.0. Oprawa dostępna jest w trzech wersjach BASIC, OPTI i LOFT. Dwie pierwsze skierowane są do przemysłu. BASIC to grupa charakteryzująca się standardowym, dookólnym sposobem rozpraszania i emisji strumienia świetlnego, z wykorzystaniem klosza mlecznego, który daje przyjemne, miękkie światło, zapewniające równomierny, obszarowy rozsył światła w każdym kierunku, a przeznaczona jest do parkingów, hal i magazynów. OPTI to grupa, która łączy wszystkie zalety opraw z segmentu BASIC, natomiast głównym elementem ją wyróżniającym są starannie zaprojektowane układy optyczne przeznaczone do oświetlania hal magazynowych i ich wąskich alejek, miejsc, w których wymagane jest obniżenie współczynnika UGR i specjalistyczne optyki dedykowane do układu awaryjnego, precyzyjnie doświetlające drogę ucieczki.
– Oprawy przemysłowe są narażone na wiele różnych czynników negatywnie na nie wpływających i potencjalnie zaburzających ich prawidłową pracę – wyjaśnia Monika Guzek. – Każda oprawa LED w portfolio LUG, która jest przeznaczona do przestrzeni przemysłowych, została zaprojektowana tak, aby spełniać te wymagania. Wszystkie elementy konstrukcyjne są przemyślane i dostosowane do trudnych warunków pracy, w tym zapewniona jest wysoka szczelność (IP) produktu, odporność na urazy mechaniczne (IK) oraz właściwe zabezpieczenie obudowy przed korozją. W obiektach przemysłowych bardzo często dokonuje się montażu opraw na dużych wysokościach, dlatego produkty LUG umożliwiają szybki i łatwy jednoosobowy montaż.
Różne stanowiska pracy wymagają różnego typu oświetlenia. Źródło: Signify
Również Signify swoją ofertę kieruje do różnych gałęzi przemysłu. – Zawsze patrzymy na zakład produkcyjny jako na pewną całość i widzimy, że w ramach jednej fabryki mogą funkcjonować różne obszary, które należy odpowiednio oświetlić – wyjaśnia Łukasz Manowiecki, ekspert ds. profesjonalnych systemów oświetleniowych w firmie Signify. – Czasem zakład produkcyjny to w zasadzie małe miasteczko, w obrębie którego działa kilka hal produkcyjnych oraz magazynów, a na terenie znajdują się również biura i parkingi oraz infrastruktura drogowa – dodaje. W związku z tym firma oferuje oświetlenie LED wewnętrzne do przestrzeni biurowych, produkcyjnych i magazynów oraz zewnętrzne na parking i drogi. Dla biur ma bogatą ofertę opraw wpuszczanych w sufit czy zwieszanych oraz nastropowych. Wszystkie oprawy spełniają normy dla biur. W zależności od specyfiki magazynu czy też hali produkcyjnej Signify może zaoferować LED-owe linie świetlne (np. Coreline Trunking, Maxos Industry, Maxos Fusion), oprawy wodoszczelne (np. Coreline Waterproof, PacificLED) czy oprawy typu highbay (np. Coreline Highbay, GentleSpace). W jej ofercie znajdują się także rozwiązania dla terenów zewnętrznych i dróg (np. UniStreet, Metronomis, CitySoul, DigiStreet).
Same oprawy LED to jednak tylko część oferty dla przemysłu. Firma jest w stanie zrealizować pod klucz kompleksową inwestycję stworzenia lub modernizacji oświetlenia zakładu, oferując audyt oświetleniowy, projekt oświetlenia zgodnie z normami i doborem rozwiązania, instalację i konfigurację wraz z uruchomieniem nowego systemu, również z automatyką.
Dobór oświetlenia w przemyśle zależy od typu powierzchni i rodzaju wykonywanej w niej pracy. Źródło: TRILUX Polska
Firma Sonel z kolei specjalizuje się m.in. w produkcji urządzeń do pomiarów natężenia oświetlenia. Jak zapewniają przedstawiciele firmy, luksomierze serii LXP spełniają wymagania dopasowania do czułości widmowej ludzkiego oka, a dzięki zastosowanym filtrom charakteryzują się bardzo małym błędem dopasowania kątowego. W tej rodzinie produktów dostępne są trzy modele – LXP-2 – przeznaczony do podstawowych pomiarów natężenia oświetlenia w miejscach pracy, LXP-10B – dedykowany wykonawcom badań oświetlenia awaryjnego oraz LXP-10A – spełniający wymagania klasy A, przeznaczony dla wszystkich, którym zależy na najdokładniejszych pomiarach oświetlenia. Wszystkie produkty serii LXP są przeznaczone do pracy w trudnych warunkach przemysłowych. Ich obudowa wykonana została w technologii dwukomponentowej, a jednym ze składników jest wytrzymały i trwały w użytkowaniu ABS, pokryty elastomerem gwarantującym pewne trzymanie urządzenia w ręku i ochronę przed skutkami upadku. Serce urządzenia to głowica pomiarowa, która dzięki zastosowanej technologii pozwala na wieloletnie użytkowanie przyrządu. Każdy miernik jest dostarczany w walizce transportowej wraz z pełną dokumentacją i świadectwem wzorcowania, które potwierdza, że do rąk klienta trafia sprawdzony przyrząd posiadający wszelkie deklaracje producenta.
Rozwiązania oświetleniowe TRILUX Polska dla przemysłu są zróżnicowane pod względem: strumienia świetlnego, rozsyłu światła, szczelności, sposobu montażu rozwiązania itp. Wśród najczęściej stosowanych warto wyróżnić produkty serii: E-Line LED i Mirona Fit. Oprawy E-Line LED wyróżniają się prostym montażem, trwałością dochodzącą do L85 na poziomie 50 tys. godzin, skutecznością świetlną sięgającą 169 lm/W oraz dostępnością wariantów o dużej rozpiętości strumienia świetlnego (od 4 do 20 tys. lm) i stopniach ochrony IP20, IP50 i IP54. Dostępne rozsyły umożliwiają sprostanie wszelkim wymaganiom oświetleniowym, nawet w miejscach, gdzie wymagane są niskie wartości ujednoliconej oceny olśnienia. Oprawy mają certyfikat ENEC+, gwarantujący oszczędność pobieranej energii, oraz są zgodne z wymaganiami Systemu Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli – Hazard Analysis and Critical Control Point System (HACCP), który zapewnia bezpieczeństwo w produkcji żywności. Rozwiązania serii TRILUX Mirona Fit znajdują zastosowanie w przypadku obszarów wysokiego składowania, hal, magazynów, zakładów produkcji. Wybrane oprawy są wyposażone w szybę ze szkła hartowanego, poddanego obróbce cieplnej, co umożliwia ich zastosowanie w przemyśle ciężkim. Integralny element systemów oświetleniowych w przemyśle stanowią we współczesnych aplikacjach czujniki, np. światła dziennego oraz obecności. Pierwsze z nich pozwalają na dostosowanie pracy opraw do ilości dostępnego światła naturalnego (w tym promieniowania słonecznego), docierającego do hal przez okna i świetliki dachowe. Czujniki ruchu rejestrują obecność pracowników, rozświetlając aktualnie używane stanowiska robocze czy alejki pomiędzy regałami.
Najkorzystniejsze dla wzroku jest światło o barwie zbliżonej do światła naturalnego. Źródło: TRILUX Polska
Podsumowanie
Norma 12464-1:2012 określa minimalne wartości natężenia na stanowiskach pracy, jednak charakter niektórych prac i warunków wymaga od pracodawcy zwiększenia tych wartości. Zawsze trzeba więc uwzględnić takie czynniki, jak: długość wykonywania zadania wzrokowego, wzrokową zdolność adaptacji pracownika, dokładność wykonywanych zadań i większe skoncentrowanie uwagi na przedmiocie pracy.
Anna Strożek – dziennikarka i redaktorka od wielu lat współpracująca z prasą branżową. Interesuje się nowymi technologiami i praktyczną realizacją koncepcji Przemysłu 4.0.
